Қазақстан мен Түркия арасындағы тауар айналымы толық емес 2022 жылдың 11 айының өзінде 5,9 миллиард АҚШ долларын құрады. Бұл толық 2021 жылдағыдан айтарлықтай көп, деп хабарлайды finprom.kz-ке сілтеме жасаған kazlenta.kz
Өткен ақпан айында Украинада басталған соғыс Қазақстанды Ресеймен, Батыс елдерімен және Қытаймен қарым-қатынаста жаңа тепе-теңдік іздеуге мәжбүр етті. Дегенмен, бұл аймақтағы негізгі ойыншылардың толық тізімі емес. Атап айтқанда, Түркия Орталық Азиямен серіктестікті кеңейтуге ұмтылып, аймақтағы негізгі елдермен байланыс құруға қадам жасап отыр.
Түркия Орталық Азия елдерімен бұрыннан тығыз байланыста және ортақ тілдік, мәдени және тарихи мұраны алға тарта отырып аймақты «түркі әлемінің» бөлігі ретінде жиі атайды. Түркия бес елдің тәуелсіздік декларациясын алғашқылардың бірі болып мойындаған және көп ұзамай сауда серіктесі ретінде танылған елдердің бірі.
Сонымен қатар, Қазақстанның Түркиямен саудасы әлі екі таңбалы көрсеткішке жеткен жоқ, дегенмен Түркия Қазақстанның сауда көлемі бойынша ең ірі бес серіктесінің бірі. Қазіргі жағдай сауданы көбейтудің жаңа мүмкіндіктерін ашады. Мәселен, 2022 жылдың қазан айында екі ел басшылары тауар айналымын 10 млрд АҚШ долларына дейін ұлғайту ниетін мәлімдеді.
Анықтама үшін: 2022 жылдың қаңтар–қараша айларында Қазақстан мен Түркия арасындағы тауар айналымының көлемі 5,89 млрд АҚШ долларын немесе осы кезеңдегі ҚР жалпы тауар айналымының 4,8%-ын құрады.
Түркия президенті Режеп Тайип Ердоған 2022 жылдың мамыр айында: «Бұл соғыс түркі елдері арасында екі жақты деңгейде де, Түркі елдерінің ұйымы аясында да ынтымақтастықтың маңызын тағы бір рет көрсетті», — деді.
Бұған қоса, Түркия Қытайдан Орталық Азия мен Ресей арқылы Еуропаға жүк тасымалдауды мақсат еткен Қытайдың «Бір белдеу, бір жол» бастамасы арқылы Ресейге балама болуды көздеп отыр. Енді Ресей санкциялары бұл жолды кесіп тастағандықтан, Түркия Ресейді айналып өтудің қолайлы жолы болуы мүмкін.
Түрік инвесторларының Қазақстанға деген қызығушылығы да артып келеді. Тікелей инвестицияның жалпы ағыны ұлғайып келеді, 2020 жылы 363,5 млн АҚШ долларын құраса, 2021 жылы ол 688,1 млн АҚШ долларын құрады (2 есеге жуық өсті). 2022 жылдың үш тоқсанында бұл көрсеткіш 344,5 млн АҚШ долларына жетті.
«Бұл Қазақстанға деген зор сенімнің белгісі және біздің еліміздің инвестициялық ахуалды жақсартуға ерекше көңіл бөліп отырғанының дәлелі», — деді премьер-министр Әлихан Смайылов сол кезде сектордағы оң көрсеткіштер туралы.
Қазақстанның және бүкіл Орталық Азияның түрік мемлекетімен қарым-қатынасының жылы болуы көп жағдайда оның басшысы президент Ердоғанға байланысты. 2022 жылдың қазан айында ғана Қазақстан мен Түркия түрлі салаларда — энергетика, көлік, табиғатты қорғау, денсаулық сақтау және азық-түлік қауіпсіздігі саласындағы алты ынтымақтастық келісіміне қол қойды.
Ердоған аймақты жеке ұнататын сияқты және бұл оның Орталық Азияға қатысты халықаралық мәселелерге көзқарасынан айқын көрінеді. Мәселен, Түркия президенті қазіргі геосаяси дағдарыс пен сол ресейлік саясаткерлердің кейбір өте арандатушылық мәлімдемелері аясында Қазақстанды қолдайтынын ашық айтты. «Біз бауырлас Қазақстанның тұрақтылығын, бейбітшілігін, егемендігі мен аумақтық тұтастығын қолдауды жалғастырамыз», — деді Ердоған қазан айында Тоқаевпен кездесуден кейін.
Бұған дейін Ердоған Бейжіңнің Шыңжаңның байырғы этникалық топтарын қудалау саясатын айыптап, Қытайды геноцид жасады деп айыптаған болатын. Еске салайық, әңгіме Қытайдың жаппай еркін ұстау науқанын жүргізіп жатқан топтардың бірі Орталық Азия этникалық халықтары саналатын Шыңжаңдағы күрделі жағдай туралы болып отыр.