Мемлекет басшысы Қ. Тоқаевтың қатысуымен өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ реформалау бойынша негізгі басымдықтар қаралды. Холдинг басқармасының төрағасы Алмасадам Сәтқалиев қор құрылымында жүргізіліп жатқан өзгерістердің негізгі бағыттары бойынша баяндама жасады, деп хабарлайды kazlenta.kz.
Бірінші кезекте А. Сәтқалиев 2021 жылғы негізгі оқиғаларға тоқталып өтті.
Оның айтуынша, өткен жылы жалпы сомасы 790 млрд теңгеге 9 ірі инфрақұрылымдық жоба іске асырылған. 5500-ден астам жаңа жұмыс орны құрылды.
Бұдан басқа, «Қорғас – Шығыс қақпасы» АЭА аумағында бондтық қойма іске қосылды, «Кеңқияқ – Атырау» мұнай құбыры реверсінің жобасы аяқталды, жылу бөлетін құрамалардың заманауи жаңа өндірісі ашылды, АХҚО платформасында уран қоры құрылды.
«Үкіметтің басшылығымен барлық мүдделі тараптарды тарта отырып, Қордың жаңа даму стратегиясын әзірлеу үшін негізгі басымдықтар айқындалды. Қор алдағы 5-8 жыл ішінде өз қызметін стратегиялық холдинг ретінде сақтап, кейіннен инвестициялық холдинг моделіне кезең-кезеңімен көшеді деп болжануда», — деді А. Сәтқалиев.
Оның айтуынша, қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының ішіндегі инвестицияларға баса назар аударылатын болады. Нақты секторға, инфрақұрылымды дамытуға инвестициялық салымдарды жүзеге асыру жоспарлануда. Отандық бизнеске қолдау көрсетіледі. Негізгі мәселе – инвестициялық ахуалды жақсарту және шетелдік инвесторлармен жұмыс істеу үшін қолайлы жағдайлар жасау.
Сондай-ақ ол стратегиялық активтерді басқару ретінде басқару органдарына реформа жүргізіліп, транспаренттілік пен есептілік қамтамасыз етілетінін атап өтті.
«ESG дамудың негізгі драйверіне айналады. Корпоративтік басқару қағидаттары жақсартылады. Барлық портфельдік компаниялар энергия тиімділігін дамыту және арттыру бағдарламаларын әзірлеуге міндеттеледі», — деді А. Сәтқалиев.
Сондай-ақ, оның айтуынша, әлеуметтік тұрақтылықты сақтау бойынша үлкен жұмыстар жүргізу қажет. Қордың, инфрақұрылымның қызметтеріне қол жеткізудегі кедергілер жойылады, сатып алудың ашықтығы қамтамасыз етіледі.
«Қордың елдің ЖІӨ-дегі үлесін төмендету ретінде стратегиялық активтердегі бақылау үлесін сақтай отырып, портфельдік компаниялардың IPO/SPO бойынша жұмыс жалғасатын болады», — деп баяндады А. Сәтқалиев.
Оның айтуынша, портфельдік компаниялардың алдына қойылған барлық негізгі міндеттерді іске асыру акционер ретінде Қордың бақылауында болады.
«ҚазМұнайГаз» — бұл ЖЖМ нарығын, мұнай өңдеу инфрақұрылымының тұрақты жұмысын қамтамасыз ету, қажет болған жағдайда оны кеңейту, мұнай-газ химиясының ірі жобаларын іске асыру, IPO-ға дайындық.
«QAZAQGAZ» — бұл газ тасымалдау инфрақұрылымын дамыту, ішкі нарықты газбен жабдықтау басымдыққа ие.
«Қазақстан темір жолы» — бұл қаржылық сауықтыру, активтерді жаңарту, транзитті дамыту.
«КAZATOMPROM» — бұл әлемдік нарықтағы көшбасшылықты сақтау және құнның өсуі, тәуелсіз материалдық базаны қамтамасыз ету.
«KEGOC» — бұл ұлттық электр желісін дамыту және жаңғырту, сенімділікті қамтамасыз ету, энергия жинақтау жүйесін енгізу.
«SAMRUK ENERGY» — генерацияны дамыту, жаңа генерация объектілерін салу және жұмыс істеп тұрғандарын кеңейту, инвестицияларды қайтаруды қамтамасыз ету, энергияға көшу.
«AIR ASTANA» — IPO дамыту және бизнес бағытын әртараптандыру.
«Қазақтелеком» — қолданыстағы интернеттің қолжетімділігін кеңейту, 5G дамыту.
«Қазпошта» — бұл электрондық коммерция желілерін дамыту, қызметтерді цифрландыру.
«Тау-Кен-Самұрық» — сирек және сирек жер металдарын дамыту, минералдық-шикізат базасын молайту.
«Жалпыұлттық жоспарға 11 жоба енгізілді, оларды іске асыру Қордың тікелей бақылауында болады. Бұл – батыстағы облыстарды сумен қамтамасыз ету, газ инфрақұрылымын дамыту, оның ішінде өңдеу, Қашағандағы бірінші кезең, сондай-ақ магистральдық газ құбырларын салу және электр энергетикасы саласындағы жобалар», — деді А. Сәтқалиев.
Жалпы, электр энергетикасы саласында — қуатын арттыра отырып, Алматы энергия кешенін реконструкциялау, Түркістан облысындағы кешенді 1000 МВт-қа дейін қайта құру, сондай-ақ кабельдік желілерді қайта құру. Теміржол инфрақұрылымы бойынша ауқымды жұмыстар жүргізу көзделген.
«Үкіметпен бірлесіп біз газ химиясының, мұнай химиясының, магистральдық газ құбырлары құрылысының, атап айтқанда “Бейнеу-Бозой-Шымкент”, “Қашаған” газ кен орнының процессингін одан әрі дамытудың, энергетикалық қуаттарды дамытудың негізгі жобаларын қамтитын аталған жобаларды кеңейту тізбесін пысықтауды бастадық», — деді А. Сәтқалиев.
Оның айтуынша, негізгі жоба ұлттық электр желілерін жаңғырту және қажет болған жағдайда жаңа қуат көздерін, оның ішінде жаңартылатын энергия көздерін желіге қабылдау мүмкіндігін қамтамасыз ету болуы тиіс.
Сондай-ақ, холдинг басшысының айтуынша, электр энергиясын өндірудің энергия теңгерімі болжамдарына сүйене отырып, жақын арада еліміздің оңтүстігінде ірі қуат көзін салу қажет. Оның айтуынша, «жасыл» күн тәртібін ескере отырып, атом электр станциясын салу барынша қолайлы болады.
Бұдан әрі холдингтегі құрылымдық өзгерістер туралы айта отырып, холдинг басшысы бюрократияны жою жөніндегі жоспарлар мен сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралар туралы айтты.
«Біз бюрократиялық қалыпты жоямыз. Атап айтқанда, корпоративтік орталықта қызметкерлер саны екі есеге қысқартылды, құрылым оңтайландырылды. Қоржындық компанияларға да осындай тапсырма берілді. Бұл мәселе бойынша 100 млрд теңгеден астам экономикалық тиімділік күтеміз», — деді А. Сәтқалиев.
Жалпы, оның айтуынша, қоғам, бизнес-топтар, инвестициялық қоғамдастық тарапынан жүргізіліп жатқан реформалардың тиімділігін бағалау көбінесе сыбайлас жемқорлықпен күрестің тиімділігіне байланысты болады.
Осыған байланысты холдинг нарық субъектілерінің қор тобы кәсіпорындарының қызметтеріне қол жеткізуіне кедергі келтіретін кез келген кедергілерді жою туралы мақсат қойды. Iрi жобаларды тек қана ашық халықаралық екi кезеңдi конкурстар негiзiнде iске асыру көзделеді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі инвестициялық шешімдердің барлық кезеңдеріне тартылды.
Сатып алулар бойынша сатып алулардың жаңа тәртібі қор басқармасымен мақұлданып, БДҚА, қаржы министрлігі мен «Атамекен» ҰКП-ға келісуге жіберілді. Пікірталас жүріп жатыр. Жақын арада құжаттың түпкілікті нұсқасы бекітіледі, онда бір көзден сатып алу негіздері қысқартылады, холдингішілік сатып алу толығымен алынып тасталады. Электронды дүкен 2023 жылға дейін ТМҚ барлық көлемінен сатып алулардың 80%-ына дейін жеткізіледі.
«Біз сатып алу мәселелеріне жетекшілік ететін басшыларды лауазымдардан босату бойынша күрделі шаралар жүргіздік. Заңнамаға сәйкес 55 адам босатылды. Жұмыс жалғасуда», — деді А. Сәтқалиев.
Оның айтуынша, қызметкерлерді іріктеу және жалдау ережелеріне өзгерістер енгізілді, бұл сыбайлас жемқорлық көріністерінің қатерлерін барынша азайтады.
«Атап айтқанда, барлық кандидаттардың комплаенстерін тексеру, психологиялық профайлинг, қызметкерлердің жыл сайынғы ротациясы, полиграфта тексеру жүргізіледі. Бизнесті қолдау бағдарламасы әзірленді», — деді холдинг басшысы.
Үкіметтің тапсырмасы бойынша отандық және халықаралық инвесторлар үшін бизнес-әріптес ретінде жаңа салалар мен импортты алмастыратын өндірістерді дамыту үшін инвестициялық жобалар іске асырылатын болады. 2024 жылға қарай 200 млрд-тан астам оффтейк келісімшарттар жасасу жоспарлануда. Сондай-ақ, отандық тауар өндірушілердің үлесін 2023 жылға қарай 78%-дан 85%-ға дейін ұлғайту көзделген.
Қордың ел экономикасындағы үлесін төмендету бойынша Қордың портфельдік компанияларының IPO және SPO бойынша жұмыс жалғастырылатын болады.
«Қазір қаржы нарықтарында белгісіздік қалыптасқан. Инвестициялық циклдың ұзақтығы, экономиканың өсуі бойынша инвестициялық сарапшылардың түрлі болжамдары бар. Осыған байланысты біз компанияларымыздың IPO-ға абсолютті дайындығының парадигмасын негізге аламыз», — деді А. Сәтқалиев.
Оның айтуынша, активтерді жекешелендіру жалғасады. Екінші кезеңде Үкіметпен бірлесіп компаниялардың бәсекелестік ортаға шығу талаптарына сәйкестігі жөніндегі критерийлерді бекіту жоспарлануда. Жалпы нәтиже шамамен 500 млрд теңге болады деп күтілуде, олар 2022-2025 жылдары Ұлттық қорға жіберіледі.
«Үш жыл ішінде әлеуметтік-экономикалық тиімділік төмендегідей болады: шығындарды қысқарту – 0,5 трлн теңге, Ұлттық қорға дивидендтер мен қаражат алу – 1,7 трлн теңге, 10 мыңнан астам жаңа уақытша және тұрақты жұмыс орындары, жалпы сомасы 4,3 трлн теңге болатын 24 жаңа өндіріс, $8 млрд астам сомаға шетелдік инвестициялар тарту», — деді А. Сәтқалиев.