Биылғы қараша айының басына екінші деңгейлі банктерден (ЕДБ) экономикаға берілген несиелер 21,5 трлн теңгеге жетті, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 24,9% артық. Бұл өте маңызды өсім (2021 жылдың қазан айында өсім 19,1%). Жалпы, Қазақстандағы несиелендіру қарқыны тұрақты, оның ішінде ай сайынғы негізде және қатарынан 20 ай бойы — және толығымен үзіліссіз өсуде, деп хабарлайды ranking.kz-ке сілтеме жасаған kazlenta.kz
Мәселен, егер 2014–2018 жылдар кезеңінде ҚР ЕДБ несие портфелі 12-13 трлн теңге шегінде болса, 2019 жылдан бастап біртіндеп өсу байқалады. Ең жоғары өсу қарқыны биыл және алдыңғы жылдары тіркелді.
Экономиканы несиелендірудің өсуі еліміздің барлық аймақтарында байқалады. Ең жоғары көрсеткіштер Түркістан облысында (55,6% көбейіп, 338 млрд теңгеге жетті), Астанада (40,1% өсіп, 3 трлн теңгеге жетті) және Ақмола облысында (34,4% өсіп, 400,2 млрд теңгеге жетті) тіркелді.
Несиелеудің өсуі барлық сегменттерде байқалады. Ипотекалық несиелер бір жылда 47,1% өсіп, 4,4 трлн теңгеге жетті. Өз кезегінде тұтынушылық несиелер, оның ішінде жеке кәсіпкерлердің ШОБ субъектілеріне берілген несиелері бір жылда 25,2% өсіп, 7,3 трлн теңгеге, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне берілген несиелер 31,4% өсіп, 4,3 трлн теңгеге жетті.
Биыл қазан айының соңында экономикаға қарыздар бойынша мерзімі өткен берешектің үлесі бір жыл бұрын 3,6%, 2020 жылы — 6,7%, 2019 жылы — 6,85%, ал 2011–2014 жылдары белгілі бір аралықтарда ол тіпті 20%-дан асып кетті.
Айта кету керек, несиелендіру көлемі ғана емес, сонымен қатар несие портфелінің сапасы да артып келеді, бұл нашар несиелер деңгейінің төмендеу тенденциясының дәлелі. Несиелер тәуекелдерді және реттеушінің бақылауын ескере отырып, экономиканың сегменттері бойынша бөлінеді.
Несиелеудің өсуімен қатар банктердің депозиттерді тарту түріндегі қорлануы да артып келеді. Мәселен, биылғы қазан айындағы жағдай бойынша ҚР ЕДБ-дегі депозиттер 26,6 трлн теңгеге жетті, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 16,8% артық. Ал 2019 жылғы «коронадағдарыс» алдындағы уақытпен салыстырғанда депозиттердің өсімі 64,1% құрады.
Бұған дейін халықаралық рейтинг агенттіктері мәлімдегендей, Қазақстанның банк секторы жаһандық дағдарыстарға төзімдірек болды.
Ел банктерінің несие портфелі геосаяси шиеленістерге, экономикалық өсудің баяулауына, өткен жылғы жоғары базаға және әлемде де, Қазақстанда да ақша-несие саясатының қатаңдатылуына қарамастан өсуде.
Базалық мөлшерлеме өскеннен кейін қарыз алу құны да өскенін көрсетеді. Осылайша, заңды тұлғаларға теңгелік кредиттер бойынша орташа алынған мөлшерлеме 2021 жылғы қазандағы 12%-дан 2022 жылғы қазандағы 17%-ға дейін өсті.
Еске сала кетейік, 2022 жылғы 5 желтоқсанда ҚР базалық мөлшерлемені +/- 1 п. т. дәлізімен жылдық 16,75%-ға дейін көтеру туралы шешім қабылдады. Қазіргі шешім болжамдар мен нақты деректерді талдауға негізделген. Оған геосаяси жағдайдың белгісіздігі және оның салдары түріндегі экологиялық факторлар, сондай-ақ әлемдегі азық-түлік бағасының тұрақты жоғарылығы негіз болды.
Ақша-несие саясатын қатаңдату жергілікті құбылыс емес. Мысалы, биылғыүшінші тоқсанында ғана АҚШ ФРЖ пайыздық мөлшерлемені жалпы алғанда екі рет 1,5 пайыздық тармаққа, жылдық 3%–3,25% деңгейіне дейін көтерді, бұл 2008 жылдан бергі ең жоғары көрсеткіш болды. ЕОБ сондай-ақ мөлшерлемені екі рет, жалпы алғанда 1,25 пайыздық тармаққа, 0,75%–1,5%-ға дейін көтерді. Бұл өз кезегінде таяу болашақта жаһандық экономикалық өсімге тосқауыл болмақ.